Czym jest wolna wola i jakie są jej implikacje dla życia ludzkiego, a chrześcijańskiego w szczególności? Poznajemy bliżej tę filozoficzno-teologiczną koncepcję, która wywarła tak wielki wpływ na historię ludzkiej myśli etycznej i religijnej.
Na pytanie „Czym jest wolna wola?” większość ludzi odpowiedziałaby zapewne, że wolnością wyboru, co zrobić w danych okolicznościach. Ta odpowiedź nie jest niepoprawna, nawet jeśli jest nieco ograniczona w rozwiązywaniu tak kluczowego dla historii i rozwoju ludzkości pojęcia. W rzeczywistości koncepcja wolnej woli wyprzedza pojawienie się chrześcijaństwa, choć na przestrzeni wieków znalazła, w kontekście chrześcijańskiej myśli filozoficznej i teologicznej, nieskończenie żyzny grunt do dyskusji i debaty.
Czym więc jest wolna wola?
Szukając definicji wolnej woli w słowniku filozoficznym, czytamy w pierwszym rzędzie: zdolność do swobodnego wyboru, działania i sądzenia.
Wolna wola jest więc tym stanem myśli, dzięki któremu każda jednostka może z absolutną autonomią określić cel swoich działań. W grę nie wchodzi żadna zewnętrzna siła, żaden wyższy byt trzymający za sznurki przeznaczenia. Wszystkie aspekty działania i myślenia człowieka zostają sprowadzone do aktu woli.
Jak jednak pogodzić takie roszczenie do wolności z koncepcją wszechwiedzącego i wszechmocnego Boga obecnego w religii chrześcijańskiej? Czym jest wolna wola dla chrześcijanina?
Przeznaczenie czy wolna wola?
Problem nie jest związany tylko z religią. Historia myśli filozoficznej jest poprzecinana debatą o tym, co decyduje o losie człowieka, o obecności lub nie czynników nadprzyrodzonych, takich jak los. Wielu filozofów i myślicieli zastanawiało się na przestrzeni historii ludzkości nad możliwością, że część ludzkiego życia, a nawet jego całość, może lub nie może być z góry określona jeszcze przed narodzinami jednostki.
Jeśli pozostajemy w kontekście religijnym, musimy pytać o istnienie lub nie boskości, wyższej woli, która daje wolność wyboru swoim stworzeniom, natomiast w kontekście etycznym musimy pytać o pojęcie odpowiedzialności, czyli o to, że człowiek musi lub nie musi odpowiadać za swoje czyny, w przypadku gdy są one zdeterminowane przez coś zewnętrznego wobec niego. I znów, w kontekście naukowym, analiza skupiłaby się na tym, czy ludzki umysł ma jakąkolwiek ingerencję w wydarzenia, czy też wszystko powierzone jest całkowicie przypadkowości.
Artykuł powstał w konsultacji z portalem religijnym: https://www.kardynal.pl
